De analogie met de werkelijkheid van het oude Rome is bijna perfect en volkomen helder. En de analogie is mede volkomen helder, omdat het proces nog steeds bekend is van de alledaagse maatschappij die iedereen meemaakt. Op alle niveaus - van de grootste politiek tot aan de dagelijkse werkvloer.
    Waar het hier over gaat, is de strijd tussen twee krachten: de primitieve machtsdrift versus effectiviteit van besturen van een maatschappij. De primitieve machtsdrift is bekend genoeg - iedereen heeft het in zich, zij het in diverse mate. In ultimo gaat het over de mogelijkheden om voedsel te vergaren en kansen op voortplanting. Dat hoefde Asimov eigenlijk niet eens te noemen - dat weet iedereen.
    Het tweede noemde hij wel, in 'lacked the ability to see the bigger picture'. Want naarmate maatschappijen groter en ingewikkelder worden, draait het steeds meer om de capaciteit tot het overzien van het grotere beeld, en daarnaar te kunnen handelen zodanig dat dreigende problemen worden voorkomen en de maatschappij erop vooruit gaat. En dat is iets dat veel minder beseft wordt, zoals dagelijks blijkt. Bijvoorbeeld als het  gaat om zaken als de aanslagen op milieu en klimaat aan de orde te brengen => .
    Maar zoals gezegd: het probleem speelt op alle maatschappelijke niveaus. Hier het academische geval:

Uit: De Volkskrant, 13-04-2010, van verslaggeefster Ianthe Sahadat

Het arbeiderskind beklimt niet zomaar de academische ladder

Het doctoraat kent zijn eigen mores

Academici uit arbeidersgezinnen maken moeilijker carrière. Dat komt doordat ze niet beschikken over de juiste netwerken en de sociale codes niet kennen die in bepaalde beroepsgroepen gelden.

Dat blijkt uit onderzoek van bestuurswetenschapper Mick Matthys, die vrijdag promoveert aan de Universiteit Utrecht.
    Voor zijn onderzoek interviewde Matthys (65), zelf afkomstig uit een Vlaams arbeidersgezin, academici tussen de 44 en 65 jaar uit verschillende beroepsgroepen. Stuk voor stuk kwamen zij in hun loopbaan in aanraking met selectiecriteria die niet vakmatig, maar sociaal zijn. ‘De impliciete boodschap is: ken je de codes van ons wereldje niet – dan hoor je er niet’, zegt Matthys. Het sterkst was dit het geval in de medische en juridische wereld.  ...

Red.:   Misschien zijn de juridische en medische vakken ook enigszins in het nadeel omdat ze nogal hoog-profielige posities in de maatschappij hebben ten opzichte van andere academische opleidingen, maar hun reputatie in de moderne maatschappij is sterk tanende door diverse  vormen van wanpresteren.
    Wat betreft de medische wereld is dat al een decennium of wat aan de gang, sinds de grotere publiciteit over medische missers. Daarbij gaat het niet zozeer om de missers zelf, omdat ook de meeste slachtoffers best beseffen dat in iedere menselijke activiteit menselijke fouten worden gemaakt. Nee, het gaat om de reactie op het aangesproken worden op die fouten, die traditioneel één is geweest van ontoegankelijkheid,ontkenning, en afdekking door collega's. Er wordt nu een decennium  of twee gewerkt aan het proces om hierin verandering te brengen. Zo draait er al vijf jaar op televisie een programma genaamd Medische missers, warin de slechte geneigdheid om missers toe geven het voornmate item is. Een geneigdheid die wel steeds beter wordt, door het met enige regelmaat bekend worden van slecht functionerende maatschappen van specialisten, en individuele specialisten waarvan het slechte functioneren wel bekend was, maar waarvan geen van de collega's durfde of konden ingrijpen.
   Het behoeft heel weinig fantasie om de link te leggen tegen de inteelt-achtige verschijnselen, en vorm van sociale beslotenheid die geconstateerd is in het onderzoek van Matthys. Dat laatste kan men ook een vorm van inteelt noemen - een sociale vorm van inteelt. Net als de erfopvolging in de macht, bijvoorbeeld van de fantasie-"keizers" van de Indburs, een vorm van inteelt is.
    Precies hetzelfde geldt voor de juridische wereld. Door de sfeer van onschendbaarheid die ze om zich kweken, heet meest natuurlijk bij rechters, hebben ze veel langer dan artsen de kritiek buiten de deur weten te houden, maar de blunders lijken zelfs groter. Bij een een arts worden vele beslissingen op een wat kortere termijn genomen, en zijn er veel factoren die overzien moeten worden. In de juridische wereld kan men rustig nadenken, en is het aantal, factoren beperkt. Toch zijn er in grote processen als de paskamermoord, de zaak Ina Post Puttense moordzaak, de Schiedamse parkmoord, de zaak Ernest Louwes, en meest recent de zaak van Lucia de Berk blunders gemaakt die vergelijkbaar zijn met door artsen gemaakte dodelijke blunders - de artsen hebben gewoon de pech dat aan het eind van het proces niet iemand onschuldig in de cel zit, maar iemand doodgaat in plaats van genezen wordt. En ook hier gaat het ook om de reactie op die fouten: opmerkingen als "Het gaat in de meeste gevallen wel goed...". Of, als buitenstaanders de onschuld van een tot levenslang veroordeelde hebben aangetoond (Lucia de Berk) :"Het is toch uiteindelijk goed gekomen ...". En waar te veelvuldig blunderende artsen daadwerkelijk geschorst worden, is dat in de juridische wereld nog nooit gebeurd. De liegende aanklagers in de processen van de Schiedamse moordzaak werden bevorderd naar hogere functies.
    Ook hier is de macht van de inteelt zichtaar. De top in de juridische wereld wordt sterk bezet door mensen die door familiebanden al uit de juridische  wereld stammen, zie dus het onderzoek van Matthys. Maar iedere student kan dit al vertellen: de juridische faculteiten zijn de broedplaats van het corporale studentenleven, het oudste old boys netwerk van Nederland. Met de bijbehorende verschijnselen van elitair gedrag en diverse vormen van corruptie, zie bijvoorbeeld de hier verzamelde portretten .

Naar Meritocratie , Sociologie lijst , Sociologie overzicht , of site home .